info@candlelightparty.org
កម្ពុជា៖ គណបក្សភ្លើងទៀនជាគណបក្សជំទាស់ត្រូវបានរារាំងមិនឲ្យចូលរួមបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដាខាងមុខ
ដោយ Frances Mao
បកប្រែទាំងស្រុងពីសារព័ត៌មាន BBC សូមចុចសម្រាប់ពត៌មានច្បាប់ដេីមភាសាអង់គ្លេស
គណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា និងជាគូប្រជែងដ៏គួរឱ្យទុកចិត្តតែមួយគត់ជាមួយមេដឹកនាំដ៏យូរលង់របស់ប្រទេសនេះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានរារាំងមិនឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដា។
អាជ្ញាធររៀបចំការបោះឆ្នោតបានដកសិទ្ធិពីគណបក្សភ្លើងទៀនកាលពីថ្ងៃចន្ទ ដោយហេតុផលថាមិនមានឯកសារត្រឹមត្រូវ។
អ្នកនៅក្នុងគណបក្សបានត្អូញត្អែរជាច្រើនមុនមួយខែថា ពួកគេត្រូវបានគេបង្ករការលំបាកដោយនីតិវិធីស្មុគស្មាញនិងការិយាធិបតេយ្យ។
អ្នករិះគន់លើកឡើងថា ជាមួយនឹងចំណាត់ការនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានលុបបំបាត់បញ្ហាប្រឈមពិតប្រាកដសម្រាប់ការបោះឆ្នោតលើកទីពីរបន្តបន្ទាប់គ្នា។
នៅឆ្នាំ 2018 គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់គាត់បានឈ្នះគ្រប់អាសនៈក្នុងរដ្ឋសភាទាំង 125 អាសនៈ បន្ទាប់ពីសម្ព័ន្ធភាពជំទាស់ដ៏សំខាន់ត្រូវបានរំលាយដោយតុលាការដែលគ្រប់គ្រងដោយនយោបាយ។
គណបក្សភ្លើងទៀនបានបង្កើតឡើងពីកំទិចកំទីផេះនៃគណបក្សជំទាស់ដែលបានរំលាយនោះ។ សម្ព័ន្ធភាពរំលេចខ្លួននេះ បានបង្កើតឡើងកាលពីមួយឆ្នាំមុន ហើយទទួលបានត្រឹមតែ 22% នៃសន្លឹកឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែនៅតែតំណាងឱ្យការប្រកួតប្រជែងដ៏គួរឱ្យទុកចិត្តបំផុតជាមួយលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានកាន់អំណាចតាំងពីឆ្នាំ 1985 ។
មេដឹកនាំគណបក្សភ្លេីងទៀន បានប្រាប់ BBC នៅថ្ងៃចន្ទថា ពួកគេនឹងប្តឹងឧទ្ធរណ៍ប្រឆាំងនឹងការសម្រេចចិត្តរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
លោក គង់ មុនីកា អគ្គលេខាធិការបក្សបានមានប្រសាសន៍ថា “វាគឺជាលទ្ធផលដ៏ខកចិត្តមួយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងនឹងប្តឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ” ។
ឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សបានប្រាប់ BBC នៅដើមខែនេះថា ពួកគេកំពុងជួបប្រទះការរាំងស្ទះក្នុងការព្យាយាមចុះឈ្មោះសម្រាប់ការបោះឆ្នោត។
ពួកគេបាននិយាយថា ពួកគេបានពេីបប្រទះនឹងច្បាប់ឯកសារថ្មី ដែលពីមុនមិនត្រូវការ។ ពួកគេក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា គណបក្សអាចចូលរួមការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋានកាលពីឆ្នាំមុនដោយមិនមានបញ្ហាអ្វីឡើយ។
កម្ពុជាជាប្រទេសក្រីក្របំផុតមួយនៅអាស៊ី រៀបចំការបោះឆ្នោតសកលរៀងរាល់ ៥ ឆ្នាំម្តង។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំកាន់អំណាចយូរជាងគេបំផុតរបស់ពិភពលោក បានរក្សាការច្របាច់កដេីម្បីអំណាចអស់រយៈពេល ៣៨ ឆ្នាំ។
នាយករដ្ឋមន្រ្តីអាយុ 70 ឆ្នាំត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាមេដឹកនាំផ្តាច់ការដែលមានកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សមិនល្អ ប្រកបដោយធនធាន និងឆន្ទៈក្នុងការរារាំងដៃគូរប្រកួតនយោបាយពិតប្រាកដណាមួយ។
សមាជិកគណបក្សភ្លើងទៀនបានរាយការណ៍អំពីការវាយដំហឹង្សាជាសាធារណៈជាបន្តបន្ទាប់ដោយបុរសពាក់ម៉ាស់មុខនៅឆ្នាំនេះ ដែលមួយចំនួនបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំគណបក្ស និងម្តងបន្ទាប់ពីដំណើរទៅជួបមន្ត្រីនៅការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
ការបង្រ្កាបគណបក្សភ្លើងទៀនក៏កើតឡើងបន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បំបាក់ឥស្សរជនគណបក្សជំទាស់ដ៏មានសក្ដានុពលគឺ លោក កឹម សុខា កាលពីខែមីនា។ លោកបានកាត់ទោសអតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឲ្យជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះរយៈពេល ២៧ ឆ្នាំលើអ្វីដែលក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថាជាការចោទប្រកាន់ដេីម្បីផាត់លោកចេញពីការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដាខាងមុខ។
ការវិនិច្ឆ័យទោសដ៏ឃោរឃៅមិនសមាមាត្រនេះបានបង្កឱ្យមានការថ្កោលទោសជាសកលពីប្រទេសលោកខាងលិច និងក្រុមសិទ្ធិមនុស្ស។
ស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ បាននិយាយនៅពេលនោះថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន «នៅតែបន្តគាបសង្កត់នយោបាយជំទាស់ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ… សកម្មភាពទាំងនេះប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់លំហនយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល រួមទាំងបរិយាកាសសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ក្នុងខែកក្កដា»។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានបញ្ជាឲ្យបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យដ៏មានប្រជាប្រិយតែមួយគត់របស់ប្រទេសក្នុងខែកុម្ភៈ ដែលជាការសែតបោះពុម្ពតែមួយគត់ហ៊ានរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។
សម្រាប់ការបោះឆ្នោតចុងក្រោយក្នុងឆ្នាំ 2018 លោកបានប្រើតុលាការកំពូលដែលគ្រប់គ្រងដោយនយោបាយ ដើម្បីរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ (CNRP) មួយឆ្នាំមុនការបោះឆ្នោត។
អ្នកវិភាគនិយាយថា ប្រជាប្រិយភាពរបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិបានគម្រាមកំហែងលោក ហ៊ុន សែន ខណៈគណបក្សនេះបានទទួលសំឡេងយ៉ាងតិច ៤៤% ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ និងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៧។
ទន្ទឹមនឹងការបញ្ជាឱ្យរំលាយគណបក្សនេះ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានប្រើតុលាការកាត់ទោសសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងប្រមាណ ១០០ នាក់ពីបទក្បត់ជាតិ ដែលជំរុញឱ្យមេដឹកនាំលេចធ្លោបំផុតមួយចំនួននៃគណបក្សនេះត្រូវភៀសខ្លួនទៅរស់នៅឯបរទេស។
បន្ទាប់មកលោកបានឈ្នះគ្រប់អាសនៈនៃរដ្ឋសភា ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជារដ្ឋឯកបក្សយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។
ខណៈពេលដែលគាត់ប្រឈមមុខនឹងបញ្ហានយោបាយស្រាលជាងនៅឆ្នាំនេះពីគណបក្សភ្លើងទៀនដែលមិនទាន់បានសាកល្បង អ្នកសង្កេតការណ៍នយោបាយនិយាយថាគាត់បានធ្វើការដើម្បីបង្ក្រាបរាល់ការគំរាមកំហែងណាមួយ ដូចដែលគាត់បានថ្លែងប្រាប់ថាគាត់អាចចាប់ផ្តើមការផ្ទេរអំណាចទៅកូនប្រុសច្បងរបស់គាត់ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី ២៣ ខែកក្កដា នេះ។
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគាំទ្រដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច ឱ្យក្លាយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យសេរីនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 បន្ទាប់ពីភាពខ្មៅងងឹតនៃរបបខ្មែរក្រហមដែលបានសម្លាប់រង្គាល។
អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអ្នកឃ្លាំមើលអន្តរជាតិបានលើកឡើងជាយូរមកហើយអំពីភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតកន្លងមករបស់កម្ពុជា បន្ទាប់ពីមានរបាយការណ៍អំពីការលួចសន្លឹកឆ្នោត ការក្លែងបន្លំការបោះឆ្នោត ការគំរាមកំហែង និងការយាយីដល់តំណាងរាស្រ្តគណបក្សជំទាស់។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សកាលពីខែមុនបានជំរុញប្រទេសមួយចំនួនដូចជាប្រទេសអូស្ត្រាលី ជប៉ុន និងប្រទេសជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប ដែលបានគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដល់ដំណើរការបោះឆ្នោត ឬធ្វើការត្រួតពិនិត្យការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា អោយលើកឡើងជាសាធារណៈអំពីការរំលោភសិទ្ធិទៅលេីគណបក្សជំទាស់មុនការបោះឆ្នោតខែកក្កដាខាងមុខនេះ។